Tarih süresince dünyada ortaya gelen salgın hastalıkları durduracak aşılar milyonlarca insan hayatının kurtarılmasını sağladı. Hastalıkların aşılarını bulan bilim insanlarının kıymeti 2020 senesinde yaşanan Covid-19 salgınında bir kez daha anlaşıldı. İşte, buldukları aşılarla dünyayı değiştiren bilim insanları…

EDWARD JENNER – ÇİÇEK AŞISI

Tarihte aşıya dair tanınan ilk çalışmalar, çiçek hastalığıyla alakalı yapılıyor. Bazı kaynaklar çiçek aşısının milattan evvelce 4. yüzyılda Çinliler doğrulusunda geliştirildiğini iddia eder iken birtakım kaynaklar ise aşının kökeni olarak Orta Asya’da yaşam sürdüren Türkleri gösterir.

Bugünkü çiçek aşısının bilimsel olarak ilk çalışmalarını yapan şahıs ise 1749 doğumlu İngiliz cerrah Edward Jenner’dır. Bir köy papazının çocuğu olarak dünyaya gelen ve Londra’da tıp eğitimi alan Jenner, 1775 senesinde o dönemdeki en süregelen ve can alan hastalık olan çiçek hastalığıyla alakalı incelemelera başlamıştır.

Jenner, ilerlettiği aşıyı ilk olarak köyündeki çocuklar üstünde denemiştir. İlk zamanlarda devresinin bilim insanlarından reaksiyonlara maruz kalan Jenner’ın ilerlettiği aşı o kadar başarılı oldu ki bugün bile bütün dünyada aynı aşı kullanılmaya devam ediyor.

MAURİCE RALPH HİLLEMAN – AŞILARIYLA EN ÇOK HAYAT KURTARAN BİLİM İNSANI

Aşı tarihinin en mühim bilim insanlarından birisi olan Maurice Ralph Hilleman, 1919 doğumlu Amerikalı bir mikrobiyologdur. Bugün KKK olarak tanınan kızamık, kızamıkçık ve kabakulak da dahil olmak üzere, dünyada en sık oluşturulan 14 aşıdan 8’ini bulmuştur.

Hilleman’nın toplamda ilerlettiği ya da geliştirilmesine liderlik ettiği aşı adedi 40’a yakındır.

Buluşlarıyla tıp aleminde “en çok yaşam kurtaran bilim insanı” olarak kabul edilen Hilleman’ın kızamık, kızamıkçık ve kabakulağa deva bulduğu aşının öyküsü ise o dönemde 5 yaşında olan kızı Jeryl Lynn’a dayanır. Jeryl Lynn bu hastalığa yakalanır ve Hilleman kızının boğazından sürüntü alarak laboratuvara götürür.

Çalışmaları neticesi KKK aşısını geliştirir, bulduğu aşı virüsüne kızının adı Jeryl Lynn suşu ismini koyar. Yıllar sonra yayınlanan bir röportajda babasının öyküsünü izah eden Jeryl Lynn Hilleman “Tek yaptığım doğru zamanda, doğru virüsle ve doğru babayla hastalanmaktı” der.

Dünyanın ilk lisanslı kanser aşısı olan tavuk lenfoması (Marek hastalığı), su çiçeği, menenjit, zatürre, Hepatit A ve B aşıları da Hilleman’ın ya kendsinin ilerlettiği ya da geliştirmesine liderlik ettiği aşılar arasında bulunur.

PASTEUR – KUDUZ

1822 doğumlu Fransız mikrobiyolog ve kimyager Louis Pasteur aşı dendiğinde akla gelen ilk isimlerden birisi. Şarbon, tavuk kolerası ve kuduz gibi virütik hastalıklar üstüne çalışan Pasteur, kuduz köpekler üstüne yaptığı çalışmaları güvenilir duruma getirmek amacıyla eski bir imparatorluk şatosunu gereğine ideal olarak düzenledi.

Burada aşıya dair ilk adımları atan Pasteur gerçekte bir tıp hekimi değildi. Bu sebeple doktorlar doğrulusunda sıkça eleştirilere maruz kalan Pasteur, bütün reaksiyonlara karşın çalışmalarını sürdürdü.

Geliştirdiği kuduz aşısını tavşanlarda tecrübe edinin Pasteur sonrasında 11 köpekle deneylerine devam etti. Pasteur ilk kuduz aşısını 6 Temmuz 1885’de kuduz bir köpek doğrulusunda ısırlmış 9 yaşındaki Joseph Meister’a uyguladı.

Çocuğun sıhhat durumunun iyiye gitmesinin sonrasında Pasteur, ülkede “kahraman” ilan edildi.

Ramazanda Diyet Beslenme Önerileri ve Sağlıklı Yaşam İpuçları

HAFFKİNE – KOLERA VE VEBA

Tarihin en ölümcül salgınlarından birisi olan kolera ve vebaya karşı aşıyı ilerleten Waldemar Haffkine, 1890’da Ukrayna’nın Odessa bölgesinde dünyaya gelmiştir.

Öğrenci hareketlerinde yer aldığı amacıyla okuldan atılan Haffkine, bilimden uzak kalmamış atıldığı üniversitenin hekime tezini uzaktan vermiştir. Dünyanın birkaç bölgesinde baş gösteren koleraya karşı laboratuvar çalışmalarına katılan Haffkine uzun çalışmalardan sonra aşıyı bulmayı başardı.

Hayvanlar üstünde oluşturulan testler olumlu netice verdi ve insan deneyini ilk kendi üstünde yaptı. 1892’de testlerden olumlu netice alan Haffkine, bilimsel toplantılarda aşının güvenilirliğini anlatmaya çalıştı.

İngiliz hükümeti o dönemde kolonisi Hindistan’da aşının denenmesine izin verdi. 4 Hintli doktorla Kalküta’da çalışmalarını devam ettiren Haffkine, yaptığı aşılamalar yardımıyla Hindistan’daki kolera kaynaklı ölümleri 10 kat azalttı.

Aynı bölümde veba aşısı amacıyla çalışmalara başladı ve gene ilk kendisinde aşıyı denedi. Bombay’da veba engelleme laboratuvarı kuruldu. Bu laboratuvar 1925’ten bu yana “Haffkine’in Mahatma Enstitüsü” adıyla anılıyor.

BLUMBERG – HEPATİT B

Dünyanın en süregelen bulaşıcı hastalıklarından olan Hepatit B’ye karşı tasarlanan aşıyla Nobel Ödülü’ne layık görülen Dr. Baruch Blumberg ismini altın harflerle tarihe yazdırmış bir bilim insanı.

Bir gazeteye verilen röportajında bulduğu Hepatit B aşısı ile 12-13 milyon bireyin yaşamını kurtardığını ifade eden Blumberg, kendisini ise bir “kahraman” değil “araştırmacı” olarak gördüğünü ifade etti.

Blumberg’in bulduğu aşı 1976 senesinde Amerikan Sıhhat Bakanlığı’nda FDA onayı aldı.

ÖZLEM TÜRECİ VE UĞUR ŞAHİN – COVİD -19

ABD odaklı Pfizer ile beraber Covid-19 hastalığına karşı yüzde 90 koruyuculuk gerçekleştiren aşıyı bulan Almanya odaklı BioNTech şirketi, aileleri Türkiye’den Almanya’ya göçmüş Özlem Türeci ve Uğur Şahin doğrulusunda 2008’de kuruldu.

Covid-19 aşısını bulan Türeci ve Şahin çifti, kansere karşı aşı geliştirmeye başladıklarını duyurdu. Genellikle bağırsak ve melanom olmak üzere detaylı kanser türlerini amaçlayan çift 2030’dan evvelce hazır olma ihtimalini söylüyor.